نامزدهای انتخابات درباره برجام و سیاست خارجی چه نظراتی دارند؟
مرور دیدگاههای نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری درباره سیاست خارجی و برجام حاکی از این است که علیرغم دیدگاههای منفی که پیش از این ۵ نامزد اصولگرا به آن داشته‌اند همچنان در صدر توجه آنهاست، دو نامزد دیگر هم سیاست دولت خود را تداوم اجرای آن اعلام کرده‌اند.
به گزارش منیبان، سیاست خارجی و موضوعات مرتبط با آن مانند برجام و تحریم بخشی از اظهار نظرهای تبلیغاتی هفت نامزد انتخابات ریاست جمهوری را به خود اختصاص داده است که مرور آنها می‌تواند طرحی کلی از دیدگاههای آنها را به جامعه در این زمینه ارائه دهد.
کشور معطل موهومات نباشد
«سعید جلیلی» یکی از هفت نامزد انتخابات ریاست جمهوری است که به سبب حضور در سطح نخست مذاکرات هسته‌ای و عضویت در شورای راهبردی روابط خارجی، خود را در حوزه دیپلماسی و روابط بین الملل صاحب سبک می داند. وی از مخالفان جدی و صریح برجام طی ۶ سال گذشته بود و این مخالفت را در ایام تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری بارها اعلام کرد. جلیلی معتقد است اگر اساتید دانشگاه ۲۰ صفحه متن برجام را می‌خواندند و نسبت به آن اعلام موضع می‌کردند، این نظرات کارشناسی به بهبود روند مذاکرات کمک شایانی می‌کرد. وی در انتقاد از برجام و مذاکرات هسته ای دولت تدبیر و امید از تعابیر عجیبی استفاده و خاطرنشان کرده است: «اشتباه است امتیاز بدهیم و فقط وعده بگیریم. بر توانمندی کشور بتن بریزیم و پوزخند تحویل بگیریم.»
تاکید بر بتن ریزی در تاسیسات هسته ای کشور گرچه اتهام و ادعای تازه‌ای نیست و از همان نخستین روزهای تصویب برجام از سوی مخالفان این توافق اعلام می‌شد اما نگاهی به غنی‌سازی‌های امروز در راکتورهای هسته‌ای کشور که حتی به میزان ۶۰ درصد هم رسیده است؛ کذب بودن ادعای بتن ریزی را مشخص می‌کند.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اما درباره مذاکره موضع متفاوتی دارد؛ مخالف مذاکره نیست،تاکید هم می کند که برای پیشرفت باید از همه توانمندی کشور استفاده کرد، نه اینکه همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد گذاشت. وی وعده داده است با خنثی‌سازی تحریم‌ها، کاری خواهد کرد که دشمن به التماس بیفتد و دولت وی می‌تواند دشمن را از تحریم پشیمان کند.
این ادعاها در حالی است که به اذعان بسیاری از تحلیلگران و مسوولان و مقامات کشورهای مختلف، متن برجام از مستدل‌ترین متون نوشته شده در روابط بین الملل است و اعتبار آن به اندازه ای بود که «دونالد ترامپ» رییس جمهوری سابق آمریکا با تمام تقلای خود نتوانست از آن ماده و تبصره‌ای علیه ایران یافته و کشور را محکوم کند، برعکس ایران با بهره گیری از بندهای این توافق بارها ترامپ و تیمش را در میدان سازمان ملل و شورای امنیت منزوی کرد.
مهمترین رکن دیدگاه جلیلی به معاهدات بین المللی، مذاکره و توافق در این جمله خلاصه می‌شود: «برای ثبات اقتصادی نباید معطل مسائل موهوم دیگری بود.» وی در این زمینه تصریح کرده است: در مجمع تشخیص مصلحت گفتم کشور را معطل FATF نکنیم؛ کشورمان نباید نه معطل FATF و نه معطل تحریم‌ها باشد باید رشد اقتصادی و تعاملات خارجی اقتصادی ما باید با یک رشد چشمگیر شتاب پیدا کند و دولت در اینجا نقش دارد و باید ابتکارات جدیدی داشته باشد.
جلیلی موضع خود را در زمینه رفع تحریم ها آفندی معرفی می کند اما در اظهارات خود به هیچ عنوان درباره نحوه، مسیر و فرآیند شتاب چشمگیر بخشیدن به تعاملات خارجی بحثی به میان نمی آورد جز آنکه در مناظره دوم گفته است: «باید ۲۰۰ کشور را روی میز بگذارید بگویید از کشور الف ۱۵ درجه فرصت بدست می‌آورم و از کشور ب ده درجه، مجموع این فرصت‌ها را بالفعل کنید.»
جلیلی همچنین تاکید ویژه ای به بهره گیری از ظرفیت های کشورهای همسایه به ویژه مسلمان دارد و دولت را به سبب عدم توجه کافی به این کشورها مورد انتقاد قرار می دهد. این رویکرد در حالی است که حامیان امروز او از مخالفان سرسخت کشورهای مسلمان منطقه به ویژه عربستان سعودی بودند. در توصیف این نوع اظهارات انتخاباتی «علیرضا معزی» معاون ارتباطات و اطلاع رسانی رییس جمهوری تصریح کرده است: «نمی‌شود حمله‌کنندگان به سفارت همسایگان، شریک سیاسی‌شان باشد وهمزمان، تجارت با همسایگان شعار آنها. تجارت، ثبات می‌خواهد نه ماجراجویی و دشمن‌سازی. رییس جمهوری هم از برخی اقدامات گذشته گلایه کرده و گفته است: «خدا نیامرزد آنهایی که با کارهای کودکانه و احمقانه و حمله به اماکن دیپلماتیک نگذاشتند روابط ایران با برخی همسایگان انجام بگیرد.» با این توصیفات به نظر می رسد جلیلی برای تبدیل نقاط اشتراک به نقطه تعامل و مدیریت نقاط افتراق و پیشگیری از تقابل در سیاست خارجی راه درازی در صورت پیروزی در انتخابات خواهد داشت.
اقتصاد کشور به قراردادها گره نخورد
حجت الاسلام «ابراهیم رییسی» دیگر نامزد انتخابات ریاست جمهوری هم مواضع مشابهی با جلیلی در حوزه سیاست خارجی، برجام و مذاکره دارد. وی برجام و تحریم‌هایی که آمریکا با خروج از این توافق بین المللی به ایران تحمیل کرد، شرطی کردن اقتصاد توصیف کرده و گفته است: یک روز اقتصاد را به یک قرارداد گره زدیم و گفتیم باید برجام بسته شود، یک روز به اجرای آن و روز دیگر به احیای آن گره خورد. اقتصاد کشور به هیچ عنوان نباید گره به نوعی از این قراردادها بخورد.
حجت الاسلام رییسی معتقد است درصد بالایی از مشکلات هیچ ربطی به تحریم ندارد و اینکه وضع موجود را به تحریم نسبت بدهیم قابل قبول نیست. باید برای رفع همه تحریم‌ها تلاش کنیم، اما در کنار آن باید به خنثی‌سازی تحریم‌ها نیز توجه کنیم تا اقتصاد ما دچار تکانه نشود.
این نامزد انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرده که مخالف مذاکره نیست و اولویتش اول همسایگان ایران است. حجت الاسلام رییسی از به کارگیری نوعی عقلانیت در دنیا و محور قرار دادن منافع ملی سخن گفته و گفته که باید در دنیا با نوعی عقلانیت کار را دنبال کرد. عقلانیت و تدبیر ایجاب می کند منافع ملی را در هر صورت محور قرار بدهیم. در هیچ کجا از منافع ملی نباید گذشت.
رییسی رفع تحریم ها را در دستور کار دولت احتمالی خود اعلام کرده اما در کنایه به دولت هم گفته است:«کسانی در مناظرات پیشین آمدند و گفتند که ما بلدیم با دنیا صحبت کنیم، ولی دانشجوی سال اول هم می‌دانست که وقتی در حال مذاکره‌ایم نباید بگوییم که آب خوردن ما هم به مذاکره وابسته است یا آنکه خزانه خالی است! این تضعیف تیم مذاکره کننده است.»
این طعنه حجت الاسلام رییسی به دولت در حالی است که از آغاز سال جدید و همزمان با مذاکرات حساس هسته ای در وین، انواع سریال‌ها، مستندها، تحلیل ها و تیترها علیه تیم مذاکره کننده ایران از سوی شماری از همفکران وی از تریبون‌های مختلف منتشر و پخش شده اما تاکنون رییس قوه قضائیه این نوع رویکردها را تقبیح نکرده است.
با مفت‌فروشی مخالفم
«علیرضا زاکانی» یکی دیگر از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری با سابقه چهار دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی، از منتقدان جدی و همیشگی برجام بوده است. زاکانی گرچه در مناظره‌ها چندان درباره این مخالفت اعلام صریحی نداشته اما می‌توان منظور او را از این گزاره که «با مذاکره مخالف نیستیم، با تصمیمات ۲۰ دقیقه ای مخالفیم» دریافت که در مخالفت با تصویب ۲۰ دقیقه ای برجام در مجلس نهم است به ویژه زمانی که تاکید می کند کنگره ابزار مواجهه آمریکا با لغو تحریم‌های ایران بود، اما اینجا مجلس ما ۲۰ دقیقه ای به پای غربی‌ها ذبح شد.
زاکانی تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد مشکلات کشور را ناشی از تحریم‌ها و ۸۰ درصد را به دلیل بی‌عرضگی و بی فکری می داند و تاکید می کند سیاست خارجی فعلی ما منفعل است. باید سیاست خارجی در خدمت اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و امنیت باشد. لذا توجه به همسایگان ۱۵ گانه، استفاده از ظرفیت های جهان اسلام به ویژه محور مقاومت نگاه به شرق و انجام منطقی مراودات با غرب را در دستور کار قرار می‌دهیم تا از ظرفیت های خارجی برای کشور استفاده کنیم.
برنامه زاکانی در سیاست خارجی به گونه ای خواهد بود که آمریکایی ها برای برداشتن تمام تحریم ها به ایران التماس کنند. وی در ماموریت‌های وزارت خارجه بازبینی جدی را در دستور کار دارد و معتقد است شورای ایرانیان خارج از کشور باید فعال شوند. این نامزد انتخابات ریاست جمهوری با مذاکره مخالفتی نداشته بلکه با مفت فروشی مخالف است و تاکید می کند: باید انسجام ملی ما با مشارکت همگانی و اقتدار ملی همراه شود تا زمینه ای برای تحول در سیاست خارجی را فراهم کند.
دنبال فتح بازارهای جدید هستم
«محسن رضایی» دیگر نامزد انتخابات ریاست جمهوری برخلاف دیگر نامزدهای اصولگرا مخالف صددرصد برجام نیست. وی برجام را سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران می داند و تاکید می کند: اگر دولت ما روی کار بیاید با توجه به شناختی که آنها از ما دارند کوتاه می‌آیند و به برجام بازخواهند گشت.»
با توجه به نقش مستقیم رضایی در پروسه تصویب FATF دیدگاه وی در این زمینه هم قابل بررسی است، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است حتی اگر مجمع تشخیص مصلحت نظام FATF را هم تصویب می‌کرد باز هم بانک‌های خارجی به دلیل سنتی بودن بانک‌های ایران با بانک‌های ما کار نمی‌کردند. این اظهارات و معطلی چندساله این لوایح در حالی است که «درویشعلی کریمی» رییس ستاد انتخابات محسن رضایی در خوزستان گفته است: «صحبت‌های آقای رضایی در مورد تلاش برای به تصویب رساندن FATF به معنی این است که می‌خواهد با دنیا تعامل کند. یکی از ایرادات و بهانه‌هایی که به ما گرفته می‌شود عدم تصویب FATF است؛ آقای رضایی گفته با همه دنیا تعامل خواهیم داشت اما منافع در مقابل منافع.»
رضایی دیپلماسی کشور را دیپلماسی کاغذی توصیف می کند و معتقد است اگر در مذاکرات برجام دیپلمات‌های ما سفت و سخت مقابل زیاده خواهی آمریکا ایستاده بود امروز ترامپ از برجام خارج نمی‌شد. وی اولویت سیاست خارجی خود را کشورهای همسایه دانسته و اعلام کرده است: ما دنبال فتح بازارهای جدید هستیم. دیپلماسی اقتصادی را تقویت می‌کنیم. در سفارت خانه‌های سراسر کشور، رایزن‌های اقتصادی متبحر و مهارت افرین می‌گذاریم که دنبال بازاریابی باشند نه این که روی صندلی بنشینند و کارهای تشریفاتی انجام دهند.
وزیر خارجه باید یک تاجر بین المللی باشد
«امیرحسین قاضی زاده هاشمی» نامزد اصولگرای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری با برجام اعلام موافقت اما تصریح کرده است: ما حتماً مذاکره خواهیم کرد اما مذاکره نتیجه‌محور و با چارچوب مشخص براساس زمان‌بندی تعیین شده و نتایج ملموس.
قاضی زاده اجرای پروژه‌ها در برنامه خود را سبب خنثی‌سازی تحریم‌ها دانسته اما گفته است: اینکه گفتم تحریم‌ها را بی‌اثر خواهیم کرد به معنی دور زدن تحریم‌ها نیست؛ دورزدن تحریم مشکلات خاص خود را دارد و البته فسادزا هم است.
در دولت احتمالی قاضی زاده هاشمی تیم مذاکره کننده باید شخص حقوق خوانده بین الملل باشد، وزیر خارجه باید یک تاجر بین المللی باشد و وزارت خارجه باید ایرانیان خارج از کشور را محور اقتصاد قرار دهد و زنجیره تولید و تجارت ایجاد شود.
قاضی زاده هاشمی برای تجارت با کشورهای خارجی، وزیر خارجه اقتصادی خواهد داشت و معتقد است که جمهوری اسلامی باید پیوندهای عمیقی با ۱۵ کشور همسایه داشته باشد.
برنامه دولتم تداوم برجام است
«عبدالناصر همتی» از میان هفت نامزد انتخابات، موافق‌ترین فرد با برجام است. وی برجام را مقدمه رفع تحریم‌ها دانسته است که به وسیله آن می توان مبادلات بین المللی را با هزینه کمتری انجام داد.
این نامزد انتخابات سیاست دولتش را در راستای برجام اعلام و بارها بر فواید این توافق برای کشور تاکید کرده است. همتی درباره تعامل با جهان گفته است: با شرق با تمرکز بر ۳ کشور چین، روسیه و هند می‌توانیم روابط راهبردی داشته باشیم. با عربستان ۳ دوره مذاکره داشته ایم و این مذاکرات در حال پیشرفت است و امیدواریم روابط حسنه با عربستان داشته باشیم.
وی خروج از انسداد داخلی و انزوای خارجی را مهمترین راهبرد برای برون رفت از مشکلات اقتصادی کشور می‌داند و معتقد است: ارتباط ما با کشورهای خارجی بهینه نیست و ما دولت آینده را بر پایه‌های تعامل استوار خواهیم کرد تا در توسعه صادرات و جذب سرمایه گذاری خارجی موفق شویم.
همتی تاثیر تحریم‌های آمریکا علیه ایران را به واسطه حضور در بانک مرکزی بیش از دیگر نامزدها می‌شناسد و از این رو تصریح کرده است: تحریم‌های ظالمانه تمام درامدهای دولت، روابط اقتصادی و بانکی کشور را مختل کرده و با وجود تحریم و فشار حداکثری ثبات اقتصادی به طور کامل بر نمی‌گردد و همیشه انتظارات تورمی وجود خواهد داشت.
این نامزد انتخابات شعار دولتش را تعامل از خانه تا جهان می‌داند، خاطرنشان کرده است: «برجام یک حرکت ضد امنیتی مهم علیه ایران را متوقف کرد. باید تنش‌زدایی و روابط راهبردی با اروپا را دنبال کنیم، همینطور روابط راهبردی با چین، هند و روسیه. روابط خارجی ایران باید در جهت توسعه اقتصادی ایران باشد.»
برجام باید به نتیجه برسد
«محسن مهرعلیزاده» دومین نامزد مدافع توافق هسته‌ای و برجام در میان تایید صلاحیت شدگان است. وی از برجام به عنوان قوی‌ترین معاهده بین المللی در تاریخ کشورمان نام برد که در سایه آن ایران توانست به حق غنی سازی که تا دیروز نادیده گرفته می‌شد، دست یافته و به آن در جهان رسمیت ببخشد.
این نامزد انتخابات برجام را موجب ایجاد گشایش در سرمایه گذاری خارجی، تبادلات، صادرات، واردات و توسعه و نیز شکل گیری اجماعی جهانی برای ایران توصیف کرده و درباره منش تعامل با جهان هم گفته است: «ملت ایران بزرگ است و باید با بزرگواری با دنیا برخورد و به گونه‌ای حرکت کنیم که بزرگی و تاریخ چند هزار ساله‌مان را به مردم جهان نشان بدهد و دنیا نیز همین را از ما توقع دارد.»
مهرعلیزاده با اشاره به اینکه باید برجام به نتیجه برسد؛ تاکید کرده است: «موضع ایران در برجام درست است باید با قدرت در برجام حضور پیدا کنیم تا برجام زنده شود. با حفظ برجام خواهیم توانست شرایطی فراهم کنیم که دارایی‌های بلوکه شده ایران به کشور برگردند.»
وی تصریح کرده است: بر اساس سیاست‌های نظام و به دلیل بدعهدی‌هایی که آمریکا کرده و فشار حداکثری را وارد کردند مقاومت جانانه مردم ایران توطئه آنها را بر باد داده است و بدین ترتیب مواضع جمهوری اسلامی ایران مواضع درستی است و باید با قدرت در مذاکرات در جهت زنده کردن برجام حاضر شویم و آن قولی را که در برجام بوده است را به مردم ایران برگردانیم.
