آیا نماز در قطار و هواپیمای در حال حرکت صحیح است؟ +حکم شرعی

به گزارش منیبان؛ نماز یکی از مهمترین واجبات اسلامی است. همه جای دنیا مسلمانان را اول با حجاب و پس از آن با نماز می شناسند. برای بسیاری از ما پیش آمده تا در سفر با شرایطی خاص مواجه شویم. وقت نماز تنگ و امکان توقف نباشد. وظیفه ما در این شرایط چیست؟ با ساعدنیوز همراه باشید تا با احکام نماز در قطار در حال حرکت آشنا شوید.

نظر مراجع تقلید درباره اقامه نماز در قطار

همه مراجع: مکان نماز گزار باید بى حرکت باشد. بلى، اگر به واسطه تنگى وقت یا ضرورت دیگرى، ناچار باشد که در هواپیما یا قطار در حال حرکت نماز بخواند، باید استقرار و قبله را در حد ممکن رعایت کند و در حال چرخش به طرف قبله، چیزى نخواند.

پرسش: هنگامى که کشتى یا قطار در حال حرکت مى باشد و اشخاص اقامه نماز مى کنند در صورتى که از قبله منحرف شوند وظیفه آنها چیست؟

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: نماز خواندن در کشتى و قطار و مانند آن اگر بتواند کارهاى نماز را صحیح انجام دهد اشکال ندارد و اگر از جهت تنگى وقت یا ضرورت دیگرى ناچار باشد نماز را در کشتى و اتومبیل و مانند آن بخواند و قبله دایماً در حال تغییر باشد باید تا آنجا که مى‌تواند به طرف قبله برگردد و در حال برگشتن به سوى قبله چیزى نخواند. استفتائات آیت الله مکارم شیرازی.

پرسش: در قطار و یا اتومبیل چگونه نماز بخوانیم؟ تنها خم شدن کافی است و یا بر چیزی باید سجده کرد؟

پاسخ آیت الله سیستانی: نماز را تا حد توان، باید آنگونه خواند که شخص مختار می خواند پس لازم است در همه حالات نماز، قبله و سایر شرایط را رعایت کند و در صورت عدم امکان، در تکبیرة الاحرام رعایت کند. و اگر در آن حال هم میسر نباشد شرط رو به قبله بودن هم ساقط می شود همچنان که در صورت امکان باید رکوع و سجود کامل کرد مثلاً در راهرو قطار نماز گزارد و اگر میسر نشد به اندازه ای که اسم رکوع و سجود صدق کند خم شود کافی است و اگر آن هم ممکن نشد مختصر خم شدن کفایت می کند.

پرسش : آیا نماز در قطار و هواپیمای در حال حرکت صحیح است؟

حضرت آیت الله خامنه ای: مکان نمازگزار باید بی حرکت باشد؛ یعنی طوری باشد که شخص نمازگزار بتواند با آرامش بدن و بدون تکان خوردن نماز بخواند، بنابراین نماز در مکان هایی که موجب می شود بدن بی اختیار تکان بخورد، مانند خودرو و قطار در حال حرکت صحیح نیست، مگر هنگامی که به دلیل تنگی وقت و غیر آن مجبور باشد در چنین مکانی نماز بخواند اما به هنگام تغییر قبله در نمازهاى واجب باید در صورت امکان با چرخیدن جهت قبله را ‌حفظ کنید البته در حال چرخیدن باید از قرائت و یا ذکر سکوت کنید.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی: اگر مکان نمازگزار متحرّک باشد به صورتی که نتواند کارهاى نماز را بطور عادى انجام دهد، نماز او باطل است بنابراین، نماز خواندن در کشتى و قطار و مانند آن اگر بتواند کارهاى نماز را صحیح انجام دهد اشکال ندارد و اگر از جهت تنگى وقت یا ضرورت دیگرى ناچار باشد نماز را در کشتى و اتومبیل و مانند آن بخواند و قبله دائماً در حال تغییر باشد باید تا آنجا که مى‌تواند به طرف قبله برگردد و در حال برگشتن به سوى قبله چیزى نخواند.

حضرت آیت الله سیستانی: اگر مکلف با هواپیما و قطار سفر کند و بخواهد در آن نماز بخواند، در صورتى که بتواند به هنگام نماز رو به قبله بودن و استقرار داشتن و دیگر شرایط را رعایت کند، نمازش صحیح است و گرنه در صورتى که وقت داشته باشد و بتواند پس از خروج از هواپیما و قطار نماز واجد شرایط را بجاى آورد، ـ بنابر احتیاط ـ نمازش در هواپیما و قطار صحیح نیست. اما اگر وقت نماز تنگ بود و احتمال قضا شدن می رفت، نماز را باید خواند. اشکال ندارد.

حضرت آیت الله وحید خراسانی: نماز خواندن در اتومبیل و کشتى و قطار و مانند اینها، هنگامى که ایستاده اند مانعى ندارد اما در صورتى که در حال حرکت بوده به گونه اى که مانع از آرامش بدن نمازگزار و انجام واجبات نماز اختیارى باشد صحیح نمى باشد، زیرا در نماز واجب ، مکان نمازگزار نباید حرکتى داشته باشد که مانع از آرامش بدن نمازگزار و انجام واجبات نماز اختیارى باشد.

بر شخص واجب است برنامه ریزی کند و نماز را در وقت آن در حال استقرار رو به قبله بخواند. مگر اینکه به واسطه تنگى وقت یا جهت دیگر ناچار باشد در جایی که چنین حرکتى دارد مانند اتومبیل و کشتى و قطار نماز بخواند.

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی: به شرط تنگی وقت نماز خواندن در وسیله نقلیه متحرک اشکال ندارد.

الف) انسان مسافر لازم است نمازهای چهار رکعتی خود را دو رکعت بخواند. ولی فقها می فرمایند این حکم، دارای هشت شرط می باشد: 1. سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد (هر فرسخ شش کیلومتر است)؛ 2. از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد؛ 3. در بین راه از قصد خود برنگردد؛ 4. نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ، از وطن خود بگذرد یا ده روز یا بیشتر در جایى بماند؛ 5. براى کار حرام سفر نکند؛ 6. از صحرانشین هایى نباشد که در بیابان ها گردش مى‌کنند و هرجا آب و خوراک براى خود و حیوانات همراهشان پیدا کنند مى‌مانند و بعد از چندى به جاى دیگر مى‌روند؛ 7. شغل او مسافرت نباشد؛ 8. به حد ترخص برسد، یعنى از وطنش یا جایى که قصد کرده ده روز در آن جا بماند، به قدرى دور شود که دیوار شهر را نبیند و صداى اذان آن را نشنود. (توضیح المسایل محشی/1/183)

ب) مستحب است مسافر بعد از هر نمازى که شکسته مى‌خواند، سى مرتبه بگوید: «سبحان الله والحمدلله و لا اله الاالله والله اکبر» و این در تعقیب نماز ظهر و عصر و عشا بیشتر سفارش شده است. بلکه بهتر است در تعقیب این سه نماز شصت مرتبه بگوید. (همان/733)

ج) به فتوای بیشتر مراجع تقلید، انسان مسافر در چهار مکان مخیر و آزاد است بین قصر (دو رکعتی خواندن) و تمام. آن مکان ها عبارتند از: مسجدالحرام، مسجدالنبی صلی الله علیه وآله وسلم، حرم مطهر امام حسین علیه السلام و مسجد کوفه. (العروةالوثقى، آیةالله العظمی طباطبایی یزدى قدس سره /2/163)

د) مسافر و کسى که براى او سخت است نافله شب را بعد از نصف شب بخواند، مى‌تواند آن را در اول شب به جا آورد (توضیح المسایل محشی/1/429)

هـ) خواندن نمازهای مستحبی در سفر اشکال ندارد، به استثنای نافله ظهر و عصر برای مسافری که وظیفه او قصر (دو رکعت خواندن) است. (العروةالوثقى‌المحشى، آیةالله العظمی طباطبایی یزدى قدس سره /2 /245)

و) خواندن نماز واجب در قطار و اتوبوس (در حال حرکت) جایز نیست، بلکه مسافر باید صبر کند تا قطار و اتوبوس توقف کند و مسافر پیاده شده، نماز واجب را بر روی زمین و با آرامش بدن و رو به قبله بخواند. ولی اگر نماز قضا می شود، بر مسافران واجب است که از راننده بخواهند که اتوبوس را در مکان مناسبى متوقف نماید و بر راننده اجابت درخواست آنان واجب است، اما اگر قطار یا اتوبوس توقف نمی کند، در این صورت لازم است نماز را در داخل قطار یا اتوبوس بخواند. (توضیح المسایل محشی/1/841)